معدوم کردن جوجه‌ها که فیلم آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، شدیداً خشم و نفرت مخاطبان را برانگیخت تا جایی که در میان حجم انبوهی از نفرین و واکنش‌های کلامی تند کاربران، برخی از تحریم خرید مرغ و دیگر اقدامات عملی سخن گفتند. برای اینکه میزان حقانیت انتقادها را بسنجیم، باید نگاهی به مسئله داشته باشیم و به نظر مخالفان اقدام یاد شده و برخی افراد دیگر بپردازیم.
تولید مرغ مانند هر کالای دیگری در عصر کنونی به‌صورت صنعتی تولید می‌شود و هر بخش در فرایند و زنجیره تولید این کالا به‌صورت شاخه‌ای تخصصی درآمده است. از مرحله تخم‌مرغ گیری و جوجه‌کشی تا پرورش مرغ همگی در محیط‌های مصنوعی صورت می‌گیرد که شباهتی با محیط طبیعی و زندگی حیوانات ندارد. از همین رو، کل فرآیند می‌تواند مورد پرسش‌های جدی اخلاقی قرار گیرد. از سوی دیگر، در هر مرحله ممکن است مانند دیگر تولیدات کالایی در سطوحی گسترده ضایعات صنعتی داشته باشد. بنابراین اهمیت مسئله در کل سیستم این شیوه تولید است و نگاه از زاویه‌ای جزئی نه‌تنها موجب تقلیل و فانتزی کردن مسئله می‌شود، بلکه در سطح عملی هم راه به‌جایی نخواهد برد.
کرونا و کاهش تقاضا
بیماری کرونا طی سه ماه گذشته بسیاری از صنایع را با بحران مواجه کرده است. در این وضعیت با اینکه صنعت تولید طیور و گوشت مرغ به دلیل برطرف کردن نیاز اساسی خوراکی، مانند برخی دیگر از صنایع به‌شدت تحت تأثیر قرار نگرفته است، اما تا حدودی طبق پیش‌بینی آنها برای افزایش تقاضاهای شب عید و ماه رمضان جلو نرفت و همین مسئله موجب شد که قیمت مرغ اندکی کاهش یابد و این‌گونه زمینه ضرر تولیدکنندگان آن را فراهم کند.
معاون امور تولید دامی وزارت جهاد کشاورزی نیز در اظهارنظری درباره علت اصلی معدوم‌سازی جوجه‌های یک‌روزه گفت که شیوع ویروس کرونا موجب تعطیلی بسیاری از مراکز و مراسم مصرفی گوشت مرغ از جمله دانشگاه‌ها، غذاخوری‌ها و ... شد، همین موضوع موجب کاهش حدود ۳۰۰۰ تومانی قیمت مرغ شد که این کاهش باعث شد قیمت از میزان مصوب نیز پایین‌تر برود.
وی ادامه داد: یکی از اقدامات فوری که لازم بود انجام شود، کاهش و توقف تولید جوجه یک‌روزه بود. در ستاد تنظیم بازار تصویب شد تا به‌جای ۱۲۵ میلیون جوجه یک روزه، ۱۱۵ میلیون جوجه در یک ماه تولید شود. طبق مصوبه قرار نبوده جوجه معدوم شود و تصمیم گرفته شده بود که تخم‌مرغ نطفه‌دار کاهش یابد.
ممکن است این سؤال مطرح شود که آیا مسئولان وقوع چنین شرایطی را پیش‌بینی نکرده بودند که برنامه‌ریزی لازم را انجام دهند تا هم از مرگ زنده جوجه‌های یک‌روزه و هم از آسیب به صنعت پرورش جوجه و مرغ جلوگیری شود؟ البته دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان جوجه معتقد است که این برنامه‌ریزی صورت گرفته است. این در حالی است که بسیاری از رسانه‌ها وی را متهم و آمر معدوم‌سازی جوجه‌ها معرفی کرده‌اند؛ موضوعی که او به‌طور کامل رد می‌کند.
صدیق‌پور: من نگفتم جوجه‌ها حذف شوند
محمدرضا صدیق‌پور، دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه، سه روز قبل از اینکه فیلم کشتار جوجه‌ها پخش شود، یعنی در تاریخ ۲۷ فروردین در نامه‌ای به واحدهای صنفی خود ابلاغ می‌کند: «روز شنبه و یکشنبه تولید جوجه‌ای به‌هیچ‌عنوان نباید صورت گیرد و این امر با اجماع و همکاری همه‌جانبه تمام اعضا، اعم از بزرگان صنعت، زنجیره‌ها و در نهایت از خود گذشتگی واحدهای تک‌سنی انجام می‌شود. از طرفی با مصوبه اخیر ستاد تنظیم بازار در خصوص ۱۱۵ میلیون تولید اضافه در فروردین، تولید شنبه و یکشنبه اضافه بوده و باید حذف شود.»
با این حال، صدیق‌پور تأکید دارد که در این نامه به معدوم‌سازی و حذف جوجه‌ها اشاره‌ای نکرده است. وی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: خودم این نامه را نوشتم و در آن چیزی راجع به حذف نگفته‌ایم، بلکه گفتیم هچر نشود یعنی تولید صورت نگیرد، ما در نامه نگفتیم معدوم شود. ضمن اینکه فیلم مذکور مربوط به قبل از نامه من بوده است.
لازم به توضیح است که زمان قرار دادن تخم نطفه‌دار در داخل یک ماشین جوجه‌کشی دو مرحله دارد ، در مرحله اول که دوران ستر نامیده می‌شود، تخم نطفه‌دار نیاز به دما و رطوبت و چرخش مخصوص به خود دارد. در مورد تخم نطفه‌دار مرغ، ستر به ۱۸ روز اول جوجه‌کشی می‌گویند. مرحله دوم که هچر یا هچ نامیده می‌شود، به سه روز آخر جوجه‌کشی گفته می‌شود که نطفه در داخل تخم به‌اندازه کافی رشد کرده و به جوجه تبدیل شده و آماده شکستن پوسته و خروج از تخم است.
صدیق‌پور در ادامه گفت: ممکن است در فرایند تولید ۱۰۰ هزار جوجه، ۵۰۰۰ به فروش نرود که این امر هم به‌ندرت اتفاق می‌افتد. بنابراین حذف آنها فرایندی است که مطابق با پروتکل‌های دامپزشکی انجام می‌شود. در این صورت امکان دارد این معدوم‌سازی صورت گیرد، زیرا این جوجه‌ها نمی‌توانند بیش از ۲۴ ساعت در محل تولید جوجه یک روزه بمانند و باید توسط مرغداری‌ها خریداری شوند.
از نظر دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه، موضوع معدوم‌سازی به دلیل کاهش تولید و افزایش قیمت نبوده و به گفته وی حداقل در روزهای تولیدی هر روز ۶ تا ۷ میلیون جوجه در روز تولید می‌شود و این‌گونه نیست که با معدوم کردن ۵۰۰۰ جوجه کل سیستم زیر سؤال برود.
وی همچنین گفت که برای کاهش تولید همیشه از قبل برنامه‌ریزی می‌شود. «به دلیل کاهش قیمتی که در شرایط شیوع بیماری رخ داده است، کارشناسان در ستاد تنظیم بازار در ۱۲ فروردین تشکیل جلسه دادند و موضوع را بررسی کردند که مطابق با آن مقرر شد میزان تولید از ۱۲۵ میلیون به ۱۱۵ میلیون برسد. بنابراین برای کاهش تولید باید بخشی از تخم‌مرغ‌ها از دستگاه خارج می‌شدند و همین‌طور برای اردیبهشت قرار است تخم‌مرغی کار گذاشته نشود.»
صدیق‌پور درباره این کاهش تولید افزود: ما پیشنهادمان به ستاد تنظیم بازار ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون بوده است، اما آنها طبق محاسبات خودشان از ما تولید کمتر از ۱۱۵ میلیون را قبول نکردند.
وی با بیان اینکه قیمت تنظیم بازاری جوجه در حال حاضر ۲۵۵۰ تومان است، افزود: با این حال در بازار ۵۰۰ تومان فروخته می‌شود و تولیدکنندگان ما علی‌رغم زیانی که متحمل می‌شوند، با همین قیمت به بازار عرضه می‌کنند.
صدیق‌پور در ادامه افزود: ماهانه ۱۳۰۰ میلیارد تومان خسارت به صنعت گوشت مرغ وارد می‌شود که ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیارد آن به بخش جوجه‌کشی و ۷۰۰ میلیارد هم به واحدهای پرورش مربوط می‌شود. ما از دولت درخواست کردیم که کمکی به این صنعت کنند و در غیر این صورت باید منتظر تعطیلی آن باشیم.
وی با بیان اینکه کمبود نهاده‌های دامی موجبات اصلی این نابسامانی را به وجود آورده، افزود: با همه اینها، این جوجه‌ها سرمایه‌های ما هستند و امکان ندارد کسی دست به چنین خودکشی‌ای بزند. البته وی در پایان اشاره کرد که نباید عواطف جامعه را ابزار تسویه‌حساب‌های سیاسی کرد. به نظر می‌رسد که چنین اتفاقی افتاده باشد.
ایجاد اخلال در نظام عرضه و تقاضا
در سیستم‌های اقتصادی مبتنی بر بازار یا همان سیستم طبیعی عرضه و تقاضا، قیمت و سود تولیدکننده است که میزان تولید و عرضه را مشخص می‌کند. از همین رو، در چنین سیستمی برای جلوگیری از کاهش قیمت، عرضه را کاهش می‌دهند. نکته مهم در اینجا این است که عرضه و تقاضا به شکل طبیعی و فردی و در یک بازار رقابتی انجام می‌گیرد. زمانی که قیمت افزایش می‌یابد، مصرف‌کننده فردی با کاهش یا تغییر سبد خود علامتی به تولیدکننده می‌دهد که قیمت در این نقطه را نمی‌پذیرد، اما در مقابل تولیدکننده که به دلیل قیمت بالا، تولید را افزایش داده، با انباری از محصولات فروش نرفته مواجه می‌شود. در این زمان، یا قیمت را کاهش می‌دهد یا در صورت زیان، تولید خود را کمتر یا متوقف می‌کند.
در خصوص مرغ ابتدا کشتارگاه‌ها سفارش خرید از مرغداری و سپس مرغداری‌ها سفارش خود به جوجه‌کِش‌ها را کاهش می‌دهند تا در نهایت به ابتدای زنجیره تولید می‌رسد. به بیان دیگر، این موضوع به‌تدریج و مرحله به مرحله صورت می‌گیرد و این‌گونه نیست که یک‌باره تصمیمی جمعی برای معدوم کردن تولیدات گرفته شود. هرچند در برخی مواقع با این مسئله مواجه می‌شویم. در واقع زمانی این اتفاق رخ می‌دهد که تولیدکنندگان قصد برهم زدن قانون طبیعی عرضه و تقاضا را دارند. نه قیمت بازار را تحمل می‌کنند و نه می‌خواهند تولید خود را با کاهش تدریجی به قیمت توافقی برسانند، بلکه با شوکی یک‌باره قصد نایاب کردن کالا در بازار را دارند؛ کمبودی که می‌توانست با یک دورپیمایی با سود کمتر یا حتی ضرر (در مقابل به سود مصرف‌کننده و البته بدون هدر دادن منابع) به شکل طبیعی صورت گیرد.
البته مصداق دقیق این شرح ، به دریا ریختن گندم در آمریکاست که تنظیم قیمت تنها از طریق عرضه و تقاضا انجام می شود، اما در ایران ستاد تنظیم بازار قیمت وجود دارد و دولت تا حدی قیمت و میزان تولید را مشخص می‌کند و تنها در صورتی شاهد قیمت تعادلی در بازار نخواهیم بود که اشتباهی محاسباتی در زمینه میزان تولید صورت گیرد. در اینجا لازم است یادآوری شود که بین ستاد تنظیم بازار و تولیدکننده‌ها روی میزان عرضه با یکدیگر اختلاف‌نظر وجود داشته و این امر ممکن است بازار را از تعادل خارج کرده باشد یا شاید هم فرضیه اختلافات سیاسی در میان باشد که دبیر انجمن صنفی جوجه یک روزه به آن اشاره کرد.
نظر شما